Rakonto pri rubeolo
(La 58-a numero, eldonita en la 22-a de novembro 2013)

(Titolo per ajnua-lingvo)
Huusin oruspe

NOTO
1. Verda litero estas Esperanta. Rugxa litero estas ajnua-lingva.
2. Rugxa kaj kursiva litero estas japana-linvga. Konvenaj vortoj ne trovigxas en ajnua-lingvo.
3. La montoforma-signo " ^ " signifas la longan vokalon en japana-lingvo.

Huusin makanak an tasum ne ya ka e=eraman ya?
Cxu vi scias, kia malsano estas rubeolo?
 

Pon hi ta, nea tasum koturse utar inne nankor.
Mi supozas, ke multaj el vi estis trafitaj de tiu malsano en la infaneco.
 

Huusin tasum motoho anak huusin-uirusu sekor a=ye payokakamuy ne ruwe ne.
La kauxzo de la malsano estas rubeola viruso.
 

I=koturse kor kettok=an ruwe ne. Hempak suy ka omke=an yakun, i=koturse enitan pe ne..
Aperas erupcioj sur la hauxto. Kiam infektito tusas plurfoje, la malsano farigxas facile komunikebla al aliaj.
 

Ora, kettok wano asikne to pakno i=ki enitan pe ne.
Gxis cxirkaux kvin tagoj post la apero tiu farigxas facile komunikebla al aliaj.
 

Huusin akkari Masin (Hasika) Mizubousou i=koturse enitan pe ne.
Je morbilo kaj varicelo oni infektigxas pli facile ol je rubeolo.
 

Inhuruenza akkari Huusin i=ki enitan pe ne.
Je rubeolo oni infektigxas pli facile ol je gripo.
 

37℃ pakno mawekor=an wa rinpasetu or ta hup hi ka an.
Malsanulo kun rubeolo povas suferi de febro cxirkaux 37 gradoj aux de sxvelo de limfoglando.
 

Ne uirusu us wa an yakka, somo kettok noyne, somo mawekor noyne, men'eki kor kur utar anakne 15-30% pakno oka ruwe ne. (Hukensei-kansen)
Ecx se oni infektigxas je la viruso, 15-30 procentoj da tiuj imunigxas sen malsanigxo. (Neapera infekto)
 

Paykar wano sirsak pakno tasum utar inne sekor a=ye p, mata ne yakka, ne utar oka ruwe ne.
Estas ditite, ke de la komenco de pritempo gxis la komenco de somero multigxas la infektitoj, sed trovigxas ne malmultaj malsanuloj ankaux vintre.
 

Huusin Masin (Hasika) neno an kusu, "Mikka-basika" sekor ka a=porose p ne ruwe ne.
Oni nomas rubeolon alinome "tri-taga morbilo" en la japana lingvo (Mikka-basxika, japan-sone), cxar rubeolo estas simila al morbilo.
 

Ine pa wano wan pa pakno inne hekattar ne tasum koturse wa, rammano wen ka somo ki.
Infanoj de la agxo 4 gxis 10 ofte infektigxas, sed ordinare ili sendangxere resanigxas.
 

Korka sisak no Nouen, Kessyouban-gensyousei-sihanbyou sekor a=ye Gappeisyou tasum ki hi ka an.
Sed malofte iuj enfalas en komplikajxon kiel meningismon kaj trombocitopenian purpuraon.
 

2000 wano 5000 pakno an utar oka hike, oro ta sine pakno an kur ne gappeisyou tasum ki ruwe ne.
Unu el 2000-5000 homoj kun rubeolo suferas je la komplikajxo.
 

Huusin tasum i=koturse yakun, hekattar akkari rupnekur wen wa, ohonno mawe neya kettok neya oka wa, kirowsike sino arka hi ka poronno oka.
Se esti infektitaj je rubeolo, plenagxuloj pli severe malsanigxas ol infanoj. Ili pli longe suferas de la febro kaj erupcioj, ankaux ofte suferas de pli granda artikdoloro.
 

Ora, men'eki sak menoko asinno honkor wa huusin koturse yakun, huusin-uirusu honi us wa, asir ponpe Sentensei-sinsikkan, ruaspa, Hakunaisyou ki hi ka an (Sentensei-huusin-syoukougun).
Kaj se virinoj sen la imuno kontraux rubeolo infektigxas je gxi en la komenco de gravedeco, povas esti ke, la embrio aux la feto infektigxas je rubeola viruso. Tiakaze la bebo povas naskigxi kun denaskajn koran malsanon, surdecon, katarakton kaj aliajn. (Denaska rubeola simptomaro)

Asinno honkor wa 3 cup pakno koturse yakun, ponpe Sentensei-sinsikkan, Hakunaisyouki hi ka an.
Infekto je rubeolo ene de 3 monatoj ekde gravedigxo kauxzas denaskajn kor-malsanon kaj katarakton de la bebo.

6 cup pakno koturse yakun, ponpe ruaspa hi ka an.
Infekto ene de 6 monatoj ekde gravedigxo kauxzas surdecon.

Sino wenno aspa hi ka an ruwe ne.
La surdeco ofte estas severa.

Ora Moumakusyou, Kanhisyu, Kessyouban-gensyou, Tounyoubyou, Hatuiku-titai, Seisin-hattatu-titai, Syou-gankyuu ka a=eyam kuni p ne.
Krom tio, beboj infektitaj je rubeolo en la utero suferas de retinopatio, hepata kaj liena sxvelajxo, malpliigxo de trombocito, diabeto, malfrua kreskado, mensa-kreskado, malfrua, mikro-oftalmo(malgranda okulo), kaj aliaj.

Huusin anak kinki, syuto-ken or ta sururke wa, Hokkaidou or ta ka tasum utar oka ruwe ne.
Infekto je rubeolo ene de 3 monatoj ekde gravedigxo kauxzas denaskajn kor-malsanon kaj katarakton de la bebo.

Satporo, Hakodate or ta nea utar inne wa oya uske ta uweypak ta inne ruwe ne.
Multaj trovigxis en la urboj Sapporo kaj Hakodate, sed pli kaj pli multigxas infektitoj ankaux en aliaj regionoj de Hokkajdo.

Tanpa 6 cup 9 to pakno Hokkaidou or ta 82 tasum utar oka ruwe ne.
De la 31-a de decembro 2012, la komenco [lundo] de la unua semajnoj en 2013 gxis la 9-a de junio en 2013 la nombro de malsanuloj kun rubeolo atingis 82 en Hokkajdo.

Rupnekur inne.
La plenagxulaj farigxas pli multaj ol antauxe.

Zenkoku or ta 10102 tasum utar oka ruwe ne.
La nombro estis 10 102 tut-lande en Japanio.

Hoski pa anak zenkoku or ta 2352 tasum utar oka wa, Hokkaidou or ta 21 tasum utar oka ruwe ne.
En la lasta jaro la nombro estis 2 353 tutlande kaj 21 en Hokkajdo.

Tanpa 82 tasum utar oka hike, oro ta 55 okkayo utar oka wa 27 menoko utar oka ruwe ne.
El tiuj 82 en 2013 por Hokkajdo 55 estis viroj dum 27 estis virinoj.

Zenkoku or ta 10102 tasum utar oka hike, oro ta poroser (8wari) okkayo ne ruwe ne. Ora poroser 20 pa wano 40 pa pakno oka utar ne ruwe ne.
Tutlande, el tiuj 10 102 malsanuloj, preskaux 80 procentoj estas viroj. Plejmultaj el tiuj viroj estas inter 20- kaj 40-kelkjara.

Teeta anakne menoko patek yobousessyu ki hi ka an wa, gakkou or ta syuudansessyu isam kusu yobousessyu ki utar moyo hi ka an kusu, koutai sak utar inne nankor.
La kialo estas ke multaj tiuagxaj viroj ne havas antikorpon kontraux rubeolo, cxar en ilia lernanteco vakcinado okazis nur por knabinoj en lernejo aux nur por volantaj geknaboj pro cxeso de kolektiva vakcinado en lernejo.

Huusin-uirusu kor okkayo or wa honkor menoko koturse hi ka an kusu, yaytupare yan ani.
Estas eble, ke gravedulino estas infektita de viro kun rubeola viruso. Do atentu!

82 tasum utar oka hike, oro ta 77 utar anak wakutin-sessyu somo ki utar neya, ki ka somo ki ka erampewtek utar neya oka ruwe ne.
El tiuj 82 trovitaj en Hokkajdo en 2013, 77 neniam vakcinigxis aux ne certas, cxu ili iam vakcinigxis.

Wakutin ani huusin poroser i=koturse ka somo ki.
Se vakcinigxi, oni preskaux neniam infektigxos je rubeolo.

Isa koramkor wa, wakutin-sessyu ki yan!
Mi esperu, ke vi konsiligxos kun kuracisto kaj vakcinigxos.

Korka, sessyu ki yakka nani pirka ka somo ki.
Vakcinado tamen ne tuj garantias vian sendangxerecon.

Sessyu wano koutai a=kar hi pakno tu syuukan ka re syuukan ka siran kusu, yaytupare yan!
Notu, tamen, ke por formacio de antikorpo necesas du-tri semajnoj post la vakcinado.